Tuesday, January 26, 2021

दुर्व्यवहारलाई फाइटब्याक !

गौरव पौडेल



नमस्ते, मेरो नाम गौरव पौडेल हो ।

म एसईईपछि प्लस टु पढ्न काठमाडौँ आएँ । म बस्ने ठाँउ र मेरो कलेज भएको ठाउँको दूरी, बसमा यात्रा गर्दा, लगभग एक घण्टाको थियो । हरेक दिन म बसबाट कलेज र घर आउने जाने गर्थेँ । काठमाडौँको जाम, अनि बसभित्रको भिडभाडको त कुरै नगरौँ ! सिट पाउन सधैँ मुस्किल हुन्थ्यो ।

मेरो कलेज सुरु भएको केही दिनमा अन्टी (मेरो ममिको बहिनी)ले कलेज जाँदा आउँदा केके हुन्छ भनेर सोध्नु भयो । मैले जे जे देखेको थिएँ सबै कुरा भनेँ । त्यत्तिकैमा उहाँले मलाई भन्नुभयो, “बसमा भिड भएको मौकामा कसैले दुर्व्यवहार गर्न सक्छ, अलि ख्याल गरेर हिँड्नू । कसैले तँलाई मन नपर्ने गरी हेरे पनि त्यो दुर्व्यवहार नै हो” । अन्टीले धेरै यस्ता कुरा सिकाउनु भयो ।

तर, म त केटा मान्छे थिएँ । मलाई कसरी दुर्व्यवहार हुन्छ ? मलाई त दुर्व्यवहार हुँदै हुँदैन नि ! म यो कुरामा ढुक्क थिएँ । त्यही भएर मैले अन्टीलाई, “आ....मलाई कल्ले गर्न सक्छ दुर्व्यवहार ! म त केटा मान्छे हो अन्टी मलाई केही हुन्न ढुक्क हुनुस्,” भनेँ । तर, अन्टी यो कुरा मान्न तयार हुनु भएन । उहाँले केटा मान्छे पनि दुर्व्यवहारमा पर्न सक्छन् भनेर मलाई विभिन्न उदाहरण दिएर सिकाउनु भयो । तर, मैले उहाँको कुरालाई एउटा कानले सुनेर अर्काे कानले उडाइदिएँ । 

सधैँझैँ म कलेजबाट निस्केर बस चढ्न बस स्टपमा गएँ । करिब १० मिनेट कुरेपछि जनता यातायात आयो । यो बस मेरो घरसम्मै जान्थ्यो । यसो हेरेको बस प्याक नै थियो । म सरासर पछाडि गएँ । अगाडि मान्छेहरू उभिएको भए पनि पछाडि एउटा सिट रित्तो रैछ । सिट पाएँ भन्दै मख्ख परेर म त्यही सिटमा बसेँ । बस सहिदगेट पुगेर फेरि रोकिएको थियो, त्यहाँबाट टनाटन मान्छे भरिए । म भएछेउमा एकजना आइपुग्नु भयो अनि बसको डन्डी समातेर उभिनु भयो । मलाई उहाँ त्यसरी उभिनु भएको देखेर नरमाइलो लाग्न थाल्यो अनि मैले आफू बसेको सिट छोड्दै उहाँलाई बस्न अनुरोध गरेँ । अनि म उहाँ उभिनु भएको ठाँउमा गएर उभिएँ ।


Photo Source: https://totonepal.com


एकैछिनमा, मलाई अलि कता कता शरीरमा कस्तो कस्तो अप्ठ्यारो महसुस हुन थाल्यो । कसैले जानीजानी मेरो हात मुसारिरहेको थियो । सुरुमा त लाग्यो बस भिड छ छोइहाल्छ नि । नजानेर छोइयो होला । तर, त्यो छुवाइ मलाई मन परिरहेको थिएन । मैले मेरो अर्काे हातले उसको हात हटाइदिएँ । त्यो हात एकजना महिलाको थियो । केही बेरमा फेरि त्यो हात मेरो हातमाथि आइपुग्यो । अहिले हात मात्रै होइन उनको शरीर नै मेरो शरीरमा पूरै टाँस्सिएको थियो । यो पटक मैले बोलेरै भनेँ, “अलि पर सर्नुस् न ! कस्तो टाँस्सिनु भएको मलाई अप्ठ्यारो भैसक्यो ।” यति भनेपछि ती महिला थोरै पर सरेजस्तो गरिन् । म पनि अलि सजिलो गरी बसेँ ।

तर, केही बेरमै फेरि त्यसरी नै उनका हात मेरो हातमाथि सल्बलाउन थाले । उनको एउटा हात मेरो पछाडि थियो भने अर्काे हात मेरो हातमाथि सल्बलाइरहेको थियो । उनको त्यस्तो हर्कतले मलाई डर लाग्न थाल्यो । ला के गर्ने होला ? कसैलाई भन्यो भने पनि मेरो कुरा पत्याउँदैनन् कि जस्तो लाग्यो । भन्न पनि सकिनँ । ती महिला आफूलाई मन लागेको ठाँउमा आफ्ना हात लैजाँदै थिइन् । ममाथि दुर्व्यवहार भैरहेको छ भन्ने कुरामा प्रस्ट भैसकेको थिएँ । अन्टीले भनेका कुराहरू अब चलचित्र जस्तै दिमागमा घुमिरहेका थिए । एकमनले सोेचेँ बसबाट ओर्लिन्छु र अर्काे बस चढ्छु । तर, अर्काे मनमा झट्ट कुरा आइहाल्यो, मैले के गरेको छु र म ओर्लिने बसबाट ? अनि भएभरको बल सञ्चित गरेर डन्डी समातेको हात विस्तारै तल झारेँ, अनि दुइटा हातको कुइनाले जोडसँग भ्वाक्क हानेँ । आया ! भन्दै ती महिला अर्काेपट्टिको मान्छेमाथि लडिन् । मेरो मन शान्त भयो । सायद अब उनले मजस्तो अरूलाई दुर्व्यवहार गर्ने हिम्मत गर्दिनन् ।

मैले त्यो दिन मेरो अन्टीले भन्दा म त केटा मान्छे मलाई कस्ले के गर्छ भन्ने सोच नराखेर, यदि त्यस्तो भैहाल्यो भने के गर्ने भन्ने बारेमा सोधेको भए, अथवा दुर्व्यवहारमा पर्नुभन्दा पहिले नै कसरी सतर्क हुने भन्ने कुरामा चासो राखेको भए सायद मैले त्यसरी दुर्व्यवहार भोग्नु पर्दैनथ्यो होला । त्यो दिनदेखि, केटा मान्छेलाई कस्ले के गर्न सक्छ भन्ने सोच मेरो दिमागबाट हराएर गएको छ । केटी जत्तिकै म (केटा) पनि दुर्व्यवहारमा पर्न सक्छौँ भन्ने कुरा मैले बुझिसकेको छु । हामी पनि दुर्व्यवहारको उत्तिकै जोखिममा छौँ । मलाई यति कुरा महसुस गर्न धेरै समय लाग्यो ।

मैले यो कुरा धेरै दिनपछि अन्टीलाई सुनाएँ । मलाई त्यो घटनाले धेरै समयसम्म आफूलाई दुःख दिइरहेको र पढाइमा समेत असर गरेको थियो । अन्टीलाई भनेपछि हल्का महसुस भयो । आफूलाई कसैले मन नपर्ने गरी छोएको छ, हेरेको छ भने पनि त्यो दुर्व्यवहार हो र त्यसको लागि हामी चुप लाग्नु हुँदैन फाइटब्याक गर्नु पर्छ भन्ने कुरा मैले राम्रोसँग बुझेँ ।

यस लेख जुनसुकै माध्यमबाट प्रकाशन/प्रसारण गर्नु परे www.gulabisambad.blogspot.com लाई स्रोत उल्लेख गर्नुहोला ।

Tuesday, January 12, 2021

फेसबुकले सम्झाउने त्यो दुर्व्यवहार

गुलाबी संवादः अ टिनएज टक (सत्य घटनामा आधारित प्रतिनिधिमूलक लेख) 


२०६७ सालको कुरा हो । म १० कक्षामा पढ्थेँ । त्यतिबेला मेरो फेसबुक थिएन । तर, मेरा केही साथीको फेसबुक थियो । बेलाबखत उनीहरूले फेसबुकबारे अनेकन कुरा सुनाउँथे । फेसबुकमा नचिनेको मान्छेलाई पनि साथी बनाएको, तीसँग गफ गरेको, राम्राराम्रा फोटा अपलोड गरेको । फोटोमा नचिनेका मान्छेले पनि अनेकन कमेन्ट गरेको, यस्तै, यस्तै । 

उनीहरूको कुरा सुन्दा रमाइलो लाग्थ्यो । चिन्दै नचिनेको मान्छेसँग कसरी साथी बन्न सकेका होलान् ? कसरी बात मार्न जानेका होलान् ? सम्झेर पनि मलाई अनौठो लाग्थ्यो । बेलाबखत म आफैँलाई प्रश्न गर्थें, ‘के साँच्चै त्यस्तो पनि हुन्छ र ?’

कहिलेकहिले त साथीहरूले नचाहिने कुरा गरेर मलाई ‘पङ्गु’ त बनाएका छैनन् ? भनेर पनि शंका नगरेको होइन ।

साथीहरूका यस्ता कुरा सुन्दासुन्दै एकदिन स्कुलछेउ ‘साइबर क्याफे’ पसेर फेसबुक अकाउन्ट खोलेँ । सुरु सुरुमा त मलाई फेसबुक चलाउन पनि खासै आउँदैनथ्यो । तर, मेरो पनि फेसबुक छ है भनेर साथीहरूलाई सुनाउदा मख्ख पर्थेँ ।

धेरैजसोलाई ‘रिक्वेस्ट’ पठाइहाल्थेँ । ‘रिक्वेस्ट एसेप्टेड’ भनेर आएको ‘नोटिफिकेसन’ देख्दा दङ्ग पर्थेँ । लाग्थ्यो, यो गज्जपको दुनियाँ रहेछ ।

स्कुले पढाइको सिँढी उक्लेर कलेजको सिँढी चढेपछि माहौल फेरियो । नयाँनयाँ साथी थपिए । ती सबैलाई फेसबुकमा साथी बनाउने हुटहुटी बढ्यो । हल्काफुल्का कुरा भएकादेखि नाममात्र सुनेका, अझै कति त कलेजमा अनुहार मात्रै देखेका सबैलाई खोजी खोजी फ्रेन्ड रिक्वेस्ट पठाउन थालेँ । कलेजमा देखेका तर हेल्लो, हाइसम्म नभनेकाहरूबाट पनि ‘रिक्वेस्ट’ पाउन थालेँ । साथीको संख्या बढ्ने लोभले कुनै सोचविचार नगरी ‘रिक्वेस्ट एसेप्ट’ गर्न थालेँ ।

लाग्थ्यो, फेसबुकमा धेरै साथी हुनु भनेको सानको कुरा हो ।

त्यही सानलाई जोगाइराख्न, हरेक दिनजसो ‘साइबर क्याफे’ धाउँथेँ । अनेकका अनेक फोटो र स्टाटसमा लाइक र कमेन्ट गर्थेँ । ‘गफ गर्दैमा के नै बिग्रिन्छ र ?’ भन्ने सोचेर नचिनेका मान्छेसँग पनि कुरा गर्न तम्सिन्थेँ । यत्तिकैमा एकदिन फेसबुकमा ‘फ्रेन्ड’ भएको तर कहिल्यै नचिनेको मान्छेले म्यासेन्जरमा पठाएको फोटो देखेर मेरो सातो उड्यो ।

साइबरको क्याबिन प्लाइले बारेको बाक्साजस्तो थियो । क्याबिन हुन्थेन भने मैले म्यासेन्जरमा हेरेको फोटो छेउछाउकाले पनि देख्न सक्थे । धन्न अरूले देखेनन् । तर, एक झलक फोटो देख्दैमा म कामेजस्तो भएँ । त्यो मान्छेले आफ्नो नाङ्गै भएको फोहोरी फोटो पठाएको थियो । त्यो फोटो देखेर म आलसतालस भएँ ।

हत्तपत्त सबै म्यासेज डिलिट गरेर त्यो मान्छेलाई ‘ब्लक’ गरेँ । त्यसपछि पनि डर कम भएन । तर, नचिनेका मान्छेसँग फेसबुकमा नबोल्ने बानी भने विस्तारै कम हुँदै गयो ।

त्यो घटनाले मलाई नचिनेका व्यक्तिलाई फेसबुकमा साथी बनाउन नहुने रहेछ भनेर थाहा भयो । ‘फ्रेन्ड रिक्वेस्ट सेन्ड’ र ‘एसेप्ट’ गर्न मात्रै रमाउने मलाई, ‘अनफ्रेन्ड’ पनि गर्नुपर्छ भनेर सिकायो । त्यसपछि चिनेका र ‘म्युचुअल फ्रेन्ड’ देखाएकालाई मात्रै साथी बनाउने निर्णय गरेँ ।

लाग्थ्यो, चिनेकाले त त्यस्तो फोहोरी म्यासेज पठाउँदैनन् ।

तर म गलत रहेछु ।

म कक्षा १२ मा पढ्दाको कुरा हो । मेरै कलेजमा ब्याचलर पढ्ने, मभन्दा दुई ब्याच सिनियर दाइको अनौठो म्यासेज म्यासेन्जरमा आयो । तिहारको रमाइलो माहौललाई समेटेर मैले फेसबुकमा लेखेको स्टाटसलाई उनले कुन घृणित नजरले हेरे, मलाई थाहा छैन । यौन आशक्तिको भावसहित तुच्छ शब्द प्रयोग गरेर लेखेको म्यासेज, सुरुमा त उनैले पठाएका हुन् भनेर विश्वासै लागेन ।

                                         Photo Source: https://johnawen.com

उसैगरी हतारहतार ब्लक गरेर साइबर क्याफेबाट बाहिरिएँ ।

कलेजमा सबैको नजरमा राम्रो विद्यार्थी, मिलनसार र असल व्यवहारले चिनिएका, राजनीतिक रूपमा उत्तिकै सक्रिय व्यक्तिले सामाजिक सञ्जालको माध्यमबाट नीच चरित्र देखाउनसम्म पछि नपर्दो रहेछ भनेर झसङ्ग भएँ ।

त्यतिबेला मलाई त्यस्ता घटनाको सामना गर्नु भनेको दुर्व्यवहार भोग्नु हो भन्ने थाहा थिएन । त्यस्ता घटनाका विरुद्धमा साइबर अपराध अन्तगर्तको मुद्दा चलाइन्छ भन्नेसम्मको सामान्य ज्ञान नहुँदै म दुर्व्यवहारको सिकार भएँ । पछिपछि साथी सर्कलमा यस्ता दुर्व्यवहारका बारेमा कुरा सेयर गर्दा, साथीहरूले पनि आफ्ना त्यस्तै तिता अनुभव सुनाउथेँ ।

केटी साथी मात्रै होइन, केटा साथीहरूले पनि सामाजिक सञ्जालका माध्यमबाट त्यस्तै दुर्व्यवहार भोग्दा रहेछन् भनेको सुन्दा अचम्म लाग्थ्यो । केही घटना त कल्पनासम्म गर्न नसकिने खालका हुन्थे । तर, साइबर सुरक्षा, साइबर अपराध र यस्ता अपराधका विरुद्धमा बनेका कानुनका बारेमा जानकारी नहुँदा, मेरा साथीहरू पनि मैलेजस्तै दुर्व्यवहार भोग्न बाध्य थिए ।

हिजोआज म धेरै सचेत र सजग भएर फेसबुकलगायतका सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्छु । तर, विभिन्न समयमा समाचार र सामाजिक सञ्जालकै भित्तामा आइरहने साइबर अपराध सम्बन्धी घटना र पोस्टले भने मन अमिलो बनाउँछ । विशेषगरी, भर्खरभर्खर सामाजिक सञ्जालमा आफ्नो अकाउन्ट खोल्नुभएका किशोरकिशोरी भाइबहिनी यस्ता अपराधको सिकार भएका घटना सुन्दा, मलाई ती घटनाको याद आइहाल्छ । म त्यतिबेला कति धेरै डराएकी थिएँ । घटनाको भएको रात अबेरसम्म मनमा कति धेरै कुराहरू खेलेका थिए ।

सामाजिक सञ्जाल कसरी सुरक्षितसँग चलाउने, यसबाट कस्ताकस्ता अपराध पनि हुन सक्छन्, तीबाट कसरी बच्ने, खराब मनोवृत्ति भएकाहरूले मलाईजस्तै गरे भने कसलाई भन्ने, के गर्ने भन्नेबारे मलाई स्कुले जीवन र कलेजका सुरुआतका वर्षमा कसैले सिकाएन ।

हुन त त्यतिबेला सामाजिक सञ्जालबाट हुने अनेकन अपराधको श्रृंखला अहिलेजस्तो थिएन । तैपनि फेसबुक, इन्स्टाग्राम, लगायतका सामाजिक सञ्जालबाट हुने अपराधबारे अभिभावक र विद्यालयले सिकाउने हो भने मैलेजस्तो मानसिक यातना र डर सायदै अरूले खेप्नुपर्छ ।

यस लेख जुनसुकै माध्यमबाट प्रकाशन/प्रसारण गर्नु परे www.gulabisambad.blogspot.com लाई स्रोत उल्लेख गर्नुहोला ।


म एक छोरीकी आमा

  -किरण गौतम गुलाबी संवाद सुनिरहँदा मलाई पनि आफनो अनुभव लेख्न मन लाग्यो । हाल मेरो एउटी प्यारी छोरी छ । पत्रपत्रिका, समाचार आदिमा बाल यौन दु...